Janusz Bohdanowicz-9.Brygada Małego-Gracza AK Okręg Wileński, Armia Krajowa , Narodowe Siły Zbrojne i ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej
Środowisko Wileńskie w Warszawie
Janusz Bohdanowicz
9. B R Y G A D A
M A Ł E G O - G R A C Z A
A R M I A K R A J O W A
O K R Ę G W I L E Ń S K I
Wydanie II
Warszawa 2008 r.
Opracował : Janusz Bohdanowicz „Czortek”
Materiały opisowe , portrety oraz fotografie
z archiwum własnego.
Korekta Ewa Chyża-Dunowska
Adres kontaktowy. Janusz Bohdanowicz
02-647 Warszawa ul. Bachmacka Nr 4 m 66
Tel. 22-854-05-23, kom. 662 -249-166
E-mail:
Spis treści.
1.
Historia Brygady. Oprac. Janusz Bohdanowicz „Czortek”.
2. Organizacja Brygady
3. Kalendarium działań bojowych.
4. Życiorysy Komendantów.
5. Fotografie.
1. Historia Brygady.
W powiecie oszmiańskim już na początku 1944 r. zaczęły intensywnie narastać
represje władz okupacyjnych oraz rabunki dokonywane przez zbrojne bandy leśne
jak i pojawiające się coraz liczniej oddziały partyzantki sowieckiej. Przysłane zaś na
ten teren litewskie wojska policyjne szczególnie dotkliwie prześladowały dominującą
tam polską ludność miejscową. Działająca w tym rejonie placówka V Odcinka
„Wachlarza” nie była w stanie skutecznie przeciwstawiać się różnym ugrupowaniom
zbrojnym.
Aby zapobiegać eskalacji bezprawia na ludności polskiej Komendant
Inspektoratu „F” inż. mjr Czesław Dębiński „Jarema” wydał w lutym 1944 r. rozkaz
powołania Oddziału Partyzanckiego, który w sile kilkunastu ludzi wyruszył w pole
już 4 marca 1944 r. Posługiwał się on nazwą: IV Oddział Partyzancki Armii
Krajowej.
Na początku swojej działalności otrzymał on broń i wyposażenie wojskowe od
działających w tym rejonie dwu konspiracyjnych organizacji: Ośrodka
Partyzanckiego oraz Ośrodka Dywersyjno Partyzanckiego. Przekazana broń nie
wystarczyła dla wszystkich żołnierzy, a więc niezbędne stały się akcje rozbrajania
posterunków policji litewskiej i białoruskiej w celu dozbrojenia Oddziału. Napływ
ochotników powiększył stan osobowy do ok. 50. żołnierzy. Dobrze zorganizowana
siatka konspiracyjna bardzo skutecznie wspomagała akcje zbrojne. Wyodrębnione
trzy drużyny mogły samodzielnie przeprowadzać mniejsze akcje zbrojne.
Na odprawie w dniu 25 marca 1944 r. zorganizowanej przez Komendanta
Inspektoratu „F” – wcześniej przemianowanego na 3. Zgrupowanie Armii Krajowej
Okręgu Wileńskiego – nastąpiła zmiana nazwy IV Oddziału Partyzanckiego na 9.
Brygadę Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego.
Dotychczasowy Komendant Oddziału Partyzanckiego objął stanowisko
Komendanta Brygady chorąży Jan Kolendo „Mały”
Zastępca Komendanta
i Dowódca 1 plutonu ppor. Eugeniusz Stosuj "Kozioł".
Dowódca 2 plutonu ppor. Donat Downarowicz „Dan”.
Dowódca 3 plutonu ppor. Henryk Lefik „Tarzan”.
Szef Brygady sierż. Wacław Maculewicz „Mac".
Dowódca Zwiadu Konnego pchor. Henryk Łokuciewski „Czarny”.
Brygada ta samodzielnie przeprowadziła kilka udanych akcji zbrojnych oraz
wspomagała zadania bojowe realizowane wspólnie przez 13. Brygadę por.
„Nietoperza”, 8. Brygadę por. „Tura” oraz 12. Brygadę por „Cerbera”. W końcu
czerwca 1944 r. stan osobowy 9. Brygady wynosił ok. 180. Żołnierzy.
Wykaz akcji zbrojnych Brygady podano w rozdziale „Kalendarium działań
zbrojnych”. W ramach operacji „Ostra Brama” Brygada otrzymała zadanie zajęcia
pozycji wyjściowych w dniu 6 lipca 1944 r. w rejonie Hrybiszek i podjęcia walk w
kierunku cmentarza Rossa i dalej - dworca kolejowego. W czasie ataku na cmentarz
Rossa zginął Komendant Brygady chor. Jan Kolendo „Mały”. Natarcie załamało się.
Dowództwo Brygady przejął oficer sztabu 3. Zgrupowania por. Jan Dubois-Dubiski
„Gracz” dotychczasowy Komendant Oddziału Osłonowego 3. Zgrupowania. Na
rozkaz mjr „Jaremy” Brygada przerwała natarcie i wycofała się na pozycje
wyjściowe.
Następne rozkazy wycofały Brygadę bardziej na południe od Wilna w okolice
miejscowości Soły. Rozpoczęto normalne zajęcia i dopiero po otrzymaniu
wiadomości o aresztowaniu oficerów Armii Krajowej, zaproszonych przez
dowództwo sowieckie do Bogusz, Brygada została poderwana alarmem i pośpiesznie
wycofała się w kierunku Puszczy Rudnickiej. W Rudnikach zablokowała ona,
posuwające się za nimi w kierunku Puszczy, oddziały wojsk NKWD i w ten sposób
umożliwiła bezpieczne odejście pozostałych Brygad 3. Zgrupowania w głąb Puszczy.
Podczas dalszego przemarszu przez Puszczę Rudnicką część żołnierzy została
zwolniona z przysięgi przez Komendanta Brygady i zdołała zbiec, natomiast
pozostałych wojska NKWD rozbroiły, aresztowały i osadziły w obozie w Miednikach
Królewskich, skąd zostali oni wywiezieni w głąb ZSRR do Kaługi, a następnie do
obozów pracy leśnej.
Zwolnieni powrócili do Kraju w styczniu 1946 r.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]