Jaroszyński Polska i Europa, KNIGI, książki 1700 autorów, KSIĄŻKI, naukowe02wrzesień2003, polityka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Prof. dr hab. Piotr Jaroszy�skiPOLSKAIEUROPAInstytut Edukacji NarodowejLublin 1999Spis tre�ciPrzeds�owie - Mieczys�aw A. Kr�piecCo to jest Europa?Kultura i cywilizacjaPrawo narod�w do w�asnej kulturyRola edukacji w budowaniu to�samo�ci narodowejRola inteligencji polskiej w obronie naroduAktualno�� 5 prawd Polak�wKultura polska a integracja z Uni� Europejsk�Demokracja - politeja czy ochlokracjaPolityka wobec moralno�ci i religiiSposoby uczestnictwa w polityceMedia a in�ynieria spo�ecznaPolityczny fundamentalizmOdzyska� kultur� polsk�Przeds�owiePolska i Europa nadal podlegaj� ci�g�ej przemianie kulturowej od kilku ju� stuleci. Przemianyte, w du�ym stopniu s� nast�pstwem g�oszonych hase� filozoficzno-ideologicznychencyklopedyst�w i reformator�w spo�ecznych XVIII stulecia. W�wczas to pocz�a si�dokonywa� szeroka, w swym zasi�gu, przebudowa religii, moralno�ci, poznania, r�nychdziedzin kultury, �ycia spo�ecznego...Owa �przebudowa" poj�� doprowadzi�a do szeregu rewolucji, najpierw RewolucjiFrancuskiej, potem Rewolucji Pa�dziernikowej w Rosji, r�nych ruch�w rewolucyjnychEuropy, ��cznie ze wsp�czesnym europejskim soc-liberalizmem. Funkcjonuj�ce dzi� poj�ciawolno�ci, sprawiedliwo�ci spo�ecznej, prawa polityki, pa�stwa s� z jednej strony �rozmyte" wich istotnych sk�adnikach, a ze strony drugiej � s� one mocno wyposa�one w emocjonalneotoczki znaczeniowe, kt�re maj� ustawi� cz�owieka �przeciw" obiektywnemu pojmowaniuprawdy, dobra, pi�kna, religii zw�aszcza katolickiej i jej Ko�cio�a. To za� pozwalastosunkowo �atwo pos�ugiwa� si� w �rodkach masowego przekazu tak spreparowanymipoj�ciami i poddawa� je dalszemu przeobra�aniu dzi�ki pos�ugiwaniu si� j�zykiem w jegopragmatycznych relacjach. Pragmatyka j�zykowa u�ywana dowolnie w gazetach, radio,telewizji powoduje kreacje nowych, po��danych sens�w znaczeniowych, kt�re maj�cz�owieka odpowiednio zinstrumentalizowa�, czyni�c go intelektualnie, moralnie iobyczajowo uleg�ym inteligenckiej sferze wp�yw�w. To ta sfera pretenduje do kierowanialudzkimi nastawieniami, ona chce wyznacza� �post�powo��", �wsp�czesno��", ,.politicalcorrectness" oraz odgrodzi� od �oszo�om�w", �kleryka��w", �zacofa�c�w".Istnieje zatem spo�eczna potrzeba rozeznania - DIAGNOSIS -w�a�ciwej ocenywsp�czesnych cywilizacyjnych kierunk�w my�lowych; potrzeba przypomnieniazapoznanych, istotnych, sens�w naszego j�zyka z dziedziny kultury i �ycia spo�ecznego.Mo�e si� to dokona� poprzez ukazanie, w rozwoju historycznym, newralgicznych punkt�wzwrotnych biegu naszej cywilizacji europejskiej (�aci�skiej) i r�nych narodowych kultur.Chodzi przede wszystkim o nasz� polsk�, narodow� kultur� i r�ne formy jej zagro�enia. Azagro�enie kultury narodowej jest tym samym zagro�eniem �ycia samego narodu. W takimstanie rzeczy: co mo�e przynie�� niewywa�one tzw. �wej�cie" do Europy, kt�rej sens Polskatak�e tworzy�a przez obron� i rozw�j kultury?Przedstawione tu eseje profesora Piotra Jaroszy�skiego, pod wsp�ln� nazw�: �Polska iEuropa" s� znakomitymi rozwa�aniami o cywilizacjach i kulturach europejskich w kontek�ciejednoczenia si� Europy. Jednoczenie to mo�e okaza� si� jedynie wtedy dla wszystkichkorzystne, gdy zachowamy, lub te� powr�cimy do w�a�ciwego rozumienia tych w�tk�w,kt�re w cywilizacji �aci�skiej i narodowych kulturach, s�u�y�y osobowemu rozwojowicz�owieka.Autorowi tych g��bokich, przemy�lanych i racjonalnych rozwa�a�, uwa�ny Czytelnik wyraziw swych my�lach wdzi�czno�� za tak jasne przedstawienie donios�ych zagadnie�,dotycz�cych ka�dego, z nas, Polak�w, czekaj�cych na �wej�cie" do (jakiej?) Europy, kt�r� wroku 1920 obronili�my przed zbolszewizowaniem i za kt�r�, w drugiej wojnie �wiatowej,ponie�li�my, ze wszystkich narod�w Europy, najwi�ksz�, ofiar� �ycia, na wszystkich frontachstrasznej wojny.Mieczys�aw A. Kr�piec�..... my sami sobie poczynali�my by� zagadk�. Przyjmuj�c z Zachodu kultur�, czerpali�my te� stamt�d wiedz� ijej kwiat � teorie naukowe. Bez teorii i nie mo�na si� rozwin�� umys�owo (my�lenie oderwane,generalizowanie), nie mo�na si� cywilizowa� i sta� si� ogniwem w �a�cuchu kultury powszechnej, a tymczasemteorie te by�y dla nas zab�jcze. Zna� te� w dziejach naszego narodu istne m�ki ducha polskiego rw�cego si� do�wiat�a. Na tych torturach moralnych, w�r�d walki mi�dzy mi�o�ci� �wiat�a i prawdy a mi�o�ci� narodu m�g� si�z�ama� duch narodu i wej�� pomi�dzy narody europejskie, jako co� po�owicznego, nijakiego i okaleczonego,wiecznie niedomagaj�cego i rzeczywi�cie pod wzgl�dem kulturalnym zasadniczo ni�szego. Tylko wynalezienienowej formy dla kultury zachodniej, tylko jaka� polska a pozytywna teoria mog�a nas wykszta�ci� na nar�d wca�ym znaczeniu tego wyrazu, pogodzi� z samymi sob� i uczyni� zdatnymi do czyn�w dziejowych. Owoc bytu - tokultura czynu. A ta wymaga zgodno�ci my�li ze s�owem, s�owa z czynami, czyn�w z wewn�trznymprze�wiadczeniem ".Feliks Koneczny, Teoria GrunwalduCo to jest Europa?Pytanie: co to jest? jest pierwszym pytaniem dzieci�cym i r�wnocze�nie jest jednym znajtrudniejszych pyta� filozoficznych. �atwo odpowiedzie�: co to jest kwadrat? ale: co to jestEuropa? Odpowied� na to pytanie jest uwik�ana w kontekst spor�w ideowych, a nawetideologicznych. Za odpowiedzi� na pytanie: co to jest Europa? id� zaraz pytania: czyja jestEuropa? czyja by�a? i czyja b�dzie?By�o to dawno temu, jeszcze przed Moj�eszem, gdy najpi�kniejsza c�rka Agenora, kr�lafenickiego, i Telefassy pl�sa�a ze swymi siostrami na brzegu morza w pobli�u Tyru. Zeus,najwa�niejszy b�g Grek�w, ujrza� dziewczyn� i zakocha� si� w niej. Lecz by j� porwa�,musia� uciec si� do fortelu, przybra� posta� byka; dziewczyna zaciekawiona do� podesz�a,potem na� wsiad�a, aby przejecha� si� po pla�y, ale w�wczas byk-Zeus, mimo przera�liwychkrzyk�w dziewczyny, wskoczy� do wody i morzem dotar� do Krety. Bracia swej siostry nieodnale�li, a ojciec nie odzyska�. T� porwan� przez Zeusa dziewczyn� by�a Europa.1W j�zyku fenickim s�owo �Europa" ��czono z �wieczornym l�dem", w j�zyku greckim z�ciemno wygl�daj�cym", w asyryjskim ereb lub irib z zachodem. Europa zosta�a na samympocz�tku uwiedziona, r�wnocze�nie mitologiczne i etymologiczne pocz�tki Europy nie s� wEuropie, lecz na wybrze�u azjatyckim.W staro�ytnym obrazie �wiata wyst�powa�y trzy kontynenty: Europa, Azja i Afryka. Odp�nocy Europ� od Afryki oddziela�o Morze �r�dziemne, na wschodzie Europ� od Azjioddziela�a rzeka Don, Morze Azowskie i Morze Czarne, natomiast na Zachodzie Europ� odAfryki oddziela�y tzw. S�upy Herkulesa (przyl�dek Calpe - Gibraltar, i przyl�dek Abila -Ceuta). Azja zajmowa�a po�ow� �wiata, natomiast Afryka i Europa po jednej czwartej.Dzi� kontynentalna Europa przeci�gni�ta jest na wsch�d a� po g�ry Ural i Kaukaz, czyliposiada podw�jn� wielko�� w stosunku do dawnych wyobra�e�. R�wnocze�nie jednakzarysowuj� si� tendencje, aby Europ� kontynentalnie zdetronizowa�, nie tylko dlatego �e wpor�wnaniu z innymi kontynentami jest bardzo ma�a, ale Europa jawi si� jako p�wysep lubsubkontynent kontynentu azjatyckiego (podobnie jak Indie).2 To�samo�� kontynentalnaEuropy jest podwa�ona, a wielko�� wcale nie imponuj�ca (ok. 7% powierzchni wszystkichl�d�w �wiata).Poj�cie kultury europejskiej jako europejskiej jest pochodzenia p�nego. Raczejretrospektywnie szuka si� nici charakteryzuj�cej tzw. kultur� zachodni�, kt�r� zbiorczonazywa si� kultur� europejsk� lub zachodni�. Problem polega na rym, �e poj�cie tzw. kulturyeuropejskiej nie pokrywa si� z podzia�em geograficznym. Kultura europejska ani nie powsta�aw Europie, ani nie by�a ograniczona do Europy, a nawet w pewnym sensie proceseuropeizacji Europy geograficznej z jednej strony trwa� do ko�ca �redniowiecza, z drugiejstrony du�e po�acie Europy zeuropeizowanej w mi�dzyczasie przestawa�y by� kulturowoeuropejskie. Jednym s�owem, Europa kontynentalna a zasi�g kultury europejskiej to nie tosamo. Ta rozbie�no�� mi�dzy geografi� a kultur� sprawia, �e poj�cie Europy jest tak trudnouchwytne, �e mieni si� r�nymi odcieniami, �e wymaga subtelno�ci w podej�ciu, �e, owszem,mo�na wzi�� Europ� na rogi, ale w�wczas Europa traci swoj� dusz�, staje si� Azj�, Afryk�,czy Ameryk�.Je�li przyj��, �e wyra�ne pocz�tki kultury europejskiej si�gaj� Homera, kt�ry �y� naprze�omie IX i VIII wieku przed Chr., to geograficznie kultura ta rodzi si� nie na kontynencieeuropejskim, ale na wybrze�ach Azji Mniejszej. Wszelako rodzi si� w�r�d Grek�wpochodz�cych z Europy, kt�rzy na wybrze�ach Azji Mniejszej posiadali swoje kolonie. Tzw.kultura grecka powsta�a w kr�gu kultury jo�skiej na wybrze�ach Azji Mniejszej, tam te�pojawili si� na prze�omie VII i VI w. przed Chr. pierwsi filozofowie. W drugiej po�owie VIw. jo�skie o�rodki kultury greckiej zosta�y zniszczone przez Pers�w, wskutek czegoprzeniesiono si� do Wielkiej Grecji, czyli kolonii greckich po�udniowej Italii i Sycylii.Dopiero w po�owie V w. przed Chr. centrum kulturalnym kultury zachodniej staj� si� Ateny.Od VIII do ko�ca IV w. przed Chr. kultura europejska (kultura zachodnia) to sfera wp�yw�wkultury greckiej, ale o bardzo ma�ym geograficznie zakresie.Wraz z podbojami Aleksandra Wielkiego zasi�g oddzia�ywania kultury greckiej niepomierniesi� powi�ksza. Obejmuje obszar Azji a� za rzek� Indus, a w Afryce - Egipt, przy czymcentrum kulturalnym staje si� za�o�ona przez Aleksandra w Egipcie - Aleksandria (331 przedChr.), a w Azji -Baktria. R�wnocze�nie kultura grecka ulegaj�c wp�ywom wschodnimzaczyna si� orientalizowa�, przestaje by� helle�ska, a staje si� hellenistyczna.Kolejna faza to rozw�j imperium rzymskiego, kt�re przejmuje dziedzictwo greckie, za�obszar wp�yw�w rzymskich obejmuje ca�y basen Morza �r�dziemnego, czyli...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]