Jaworski i Kornik 2011 Brzoza brodawkowata jako gatunek przedplonowy na otwartych powierzchniach powstałych po ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->PL ISSN 0065-0927POLSKA AKADEMIA NAUK — ODDZIAŁ W KRAKOWIEKOMISJA NAUK ROLNICZYCH I LEŚNYCHSERIES SILVESTRISVol. XLIX2011WYDAWNICTWO ODDZIAŁU POLSKIEJ AKADEMII NAUKKRAKÓWPOLSK A AK ADEMIA NAUK — ODDZIA£ W KR AKOWIEKOMISJA NAUK ROLNICZYCH I LEŒNYCHACTAAGR ARIA ET SILVESTRIASERIES SILVESTRISVol. XLIX, 2011WYDAWNICTWO ODDZIA£U POLSKIEJ AKADEMII NAUKKRAKÓWKOMITET REDAKCYJNYWładysław Filek, Andrzej Jaworski (Redaktor serii), Janusz Rz¹sa,Jerzy Starzyk, Kazimierz Zarzycki — Przewodnicz¹cyRADA PROGRAMOWAPrzewodniczący — Stanisław MałekCzłonkowie — Tadeusz Andrzejczyk, Stanisław Brożek,Mikołaj Guź (Ukraina), Leon Jagoda,Jerzy Modrzyński, Bengt Nihlgard (Szwecja),Stanisław Orzeł, Milan Saniga (Słowacja),Jerzy Skrzyszewski, Janusz Sowa, Józef SulińskiADRES REDAKCJIKatedra Szczegó³owej Hodowli LasuUniwersytet Rolniczy w Krakowie31-425 Kraków, al. 29 Listopada 46REDAKTOR TOMUDanuta Ambrożewicz©Copyright by Authors, Polska Akademia Nauk — Oddzia³ w KrakowieKraków 2011Polska Akademia Nauk — Oddzia³ w Krakowie31-018 Kraków, ul. œw. Jana 28tel.: (12) 422-64-34; fax: (12) 422-27-91Druk i oprawa: FALL, ul. Garczyñskiego 2, 31-524 KrakówACTA AGRARIAET SILVESTRIASeries Silvestris3Vol. XLIX, 2011pL ISSN 0065-0927BRZOZA BRODAWKOWATA (BETULAPENDULAROTH)JAKO GATUNEK PRZEDPLONOWY NA OTWARTYCHPOWIERZCHNIACH POWSTAŁYCH PO ROZPADZIEMONOKULTUR ŚWIERKOWYCH W BESKIDZIE ŚLĄSKIMAndrzej JaworskiStanisław KornikKatedra Szczegó³owej Hodowli LasuUniwersytet Rolniczyal. 29 Listopada 46pL 31-425 Krakówajaworski@ur.krakow.plABSTRACTA. Jaworski, S. Kornik 2011.The silver birch (Betula pendula Roth) as a pioneer crop species in theopen areas created by the disintegration of Norway spruce monocultures in the Silesian Beskid Moun-tains.Acta Agr. Silv. ser. Silv. 49: 3–24.The purpose of the research was to study some of the features of silver birch, in its habitatconditions, as a naturally occurring pioneer crop appearing in open spaces formed by the dis-integration of the Norway spruce monocultures in the Silesian Beskid Mountains. On the threeresearch plots the occurrence of the young natural regeneration and understorey of 13 species oftrees and shrubs was determined. On the basis of the number of specimens it was found thatthe most dominant species in the whole area was Norway spruce (56–64%). Birch accounted for14–16%, and all pioneer species (Betulapendula, Populus tremula, Pinus sylvestris, Salix caprea, Sorbusaucuparia)accounted for 21–23%. However, the researched plots are generally covered by birchdue to the share of this species amounts to nearly 90% in the height classes above 0.5 m. Thebirch appeared within 4–6 years of the disintegration period of the spruce stand. The successionof the birch, its quick growth and ability to develop a crown confirm the possibility of usingthis species as a pioneer crop. Climax species (silver fir and common beech) can be introducedto a seven-year-old birch pioneer crop, depending on the birch vitality, with the assumption ofthe conversion period of 30 to 40 years. In the case of the birch vitality abatement the suggestedperiod of conversion will have to be shortened.KEY WORDS:Betula pendula, Picea abies,Norway spruce monocultures, succession, pioneer cropstand, ecological indicator values, stand conversionSŁOWA KLUCZOWE:Betula pendula, Picea abies,monokultury świerkowe, sukcesja, drzewostanprzedplonowy, ekologiczne liczby wskaźnikowe, przebudowa drzewostanówI. WSTêpZasobne drzewostany świerkowe lasów Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywiec-kiego zaspokajały zapotrzebowanie przemysłu drzewnego na cenny surowiecprzez wiele dziesięcioleci. Drzewostany te mają jednak charakter monokulturi są efektem zmian pierwotnego charakteru lasów w tych pasmach górskich.4przyczyny zmiany składu gatunkowego wiążą się z wzrostem zapotrzebo-wania na drewno bukowe w związku z rozbudową hut żelaza. Około 1840 r.rozpoczęto użytkowanie pierwotnych starodrzewów z udziałem buka i jodły.Użytkowanie i odnawianie opierało się, jak podaje Kawecki (1939), „na ciem-nych gayerowskich rębniach”.Rozwój kopalni (Karwina, Ostrawa) i rozbudowa sieci kolejowych (lata1840–1860) rozszerzyły zapotrzebowanie na produkty drzewne. popyt na sor-tymenty tartaczne, na drewno budulcowe i kopalniakowe spowodował stoso-wanie rębni zupełnych, które z czasem ukształtowały prawie jednogatunkowedrzewostany świerkowe. Uważano, że świerczyny dostarczą drewna wysokiejjakości i przewyższą wielogatunkowe lasy naturalne szybkością wzrostu i pro-dukcyjnością. Wprowadzanie świerka na olbrzymią skalę w lasach dolnore-glowych sprzeciwiało się zasadzie dostosowania składu gatunkowego drze-wostanu do siedliska.Dążenie człowieka do zwiększenia plonów bez względu na konsekwencjewywoływało i wywołuje ostry „odwet ekologiczny” (Odum 1977). Obserwo-wane w lasach Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego masowe zamieranieświerka jest tego przekonującym przykładem.Na problem sztucznych świerczyn i potrzebę ich przebudowy zwracałouwagę wielu autorów (m.in. Kawecki 1939, Myczkowski 1958, Fabijanowskii Oleksy 1959). Działania na szeroką skalę podjęto, gdy drzewostany zaczęłyzamierać. W 2006 r. rozpad drzewostanów świerkowych osiągnął apogeum— pozyskanie w cięciach sanitarnych wyniosło 623 tys. m3(Fronczak 2007).proces zamierania monokultur beskidzkich powoduje szereg czynników(Bruchwald i Dmyterko 2010).Susza w 2006 r. miała decydujący wpływ na zamieranie monokultur be-skidzkich, jako że świerk jest gatunkiem nieodpornym na brak wilgoci. Życieosłabionych świerczyn kończy żerowanie kornika drukarza (Gawęda 2008). porozpadzie monokultur świerkowych pozostają na ogół nieodnowione powierzch-nie otwarte.przy odnawianiu takich powierzchni logicznym wyjściem wydaje się osiąg-nięcie składu gatunkowego zbliżonego do tego, jaki naturalnie występowałw Beskidach, gdzie współpanowały jodła, buk i świerk (Kawecki 1939). Wpro-wadzanie jodły i buka na powierzchniach otwartych jest niewłaściwe ze wzglę-du na ekologiczne wymagania obu tych gatunków. Ich odnowienie powinnonastąpić pod osłoną przedplonu. Jego rolę może spełnić m.in. brzoza.Celem badań było poznanie na tle warunków siedliskowych, określonychza pomocą ekologicznych liczb wskaźnikowych, niektórych cech brzozy bro-dawkowatej jako gatunku przedplonowego (pokrycie powierzchni i wzrost)wkraczającej drogą naturalnej sukcesji na powierzchnie otwarte powstałe porozpadzie monokultur świerkowych w Beskidzie Śląskim. ponadto postawio-no sobie następujące pytania:— Jaki jest skład gatunkowy roślinności zielnej i drzewiastej pojawiającej siędrogą naturalnej sukcesji na powierzchniach otwartych powstałych po roz-padzie świerczyn?
[ Pobierz całość w formacie PDF ]